مختصری از تاریخ اقلیت آشوری
بر اساس شواهد و مدارک موجود، آشوری‌ها، قرن‌ها در ایران سکونت داشته‌اند، لیکن نمی‌توان تاریخ دقیق ورود آنان را به ایران مشخص کرد. چندین نمونه از این‌گونه مهاجرت‌ها به شرح زیر است: تیگلات پلسر اول (1015-1077 ق‌م) در زمان سلطنت‌اش بر امپراطوری آشور چندین بار به سرزمین ماد بویژه سرزمین‌های اطراف دریاچه ارومیه لشکرکشی کرد و تعدادی از آشوریان را در آنجا سکنی داد. همچنین از کتیبه‌ای که از زمان سطنت سارگن دوم به دست آمده است، این مطلب درک می‌شود که بین سال‌های 721-705 ق‌م. گروه‌هایی از آشوری‌ها در فلات ایران و سرزمین ماد اسکان داده شده‌اند. بر اساس همین کتیبه در این زمان در حدود دویست‌هزار آشوری در ناحیه آذربایجان فعلی ساکن شده‌اند. در زمان سناخریب، سرحدون و آشور بنی‌پال اسکان آشوری‌ها در ایران ادامه داشت و در زمان سلطنت شاپور اول (خسرو انوشیروان) تعداد قابلتوجهی از آشوری‌های ساکن در شهرهای روها (ارفه)، انطاکیه و نصیبین به ایران انتقال و در شهرهای توس، نیشابور و هرات اسکان داده شدند. خسرو پرویز نیز تعداد قابلتوجهی از آشوری‌های سوریه و فلسطین را به ایران انتقال داد. پس از تصرف شهر (ارفه) به وسیله رومی‌ها و آزار مسیحیان آشوری ساکن این منطقه، تعداد قابلتوجهی از آنان به نصیبین و سایر شهرهای ایران پناهنده شدند و مدرسه ارفه نیز که به وسیله رومی‌ها تعطیل شده بود، به قلمرو ایران منتقل شد.
در زمان خلافت عمر ـ یکی از خلفای راشدین ـ همه آشوری‌های شهر کوفه به جزایر و سواحل جنوبی خلیج فارس کوچانده شدند و بدین ترتیب تعداد قابلتوجهی از آشوری‌ها در صفحات جنوبی ایران سکونت گزیدند.
آخرین موج مهاجرت آشوری‌ها به ایران در قرن بیستم و در سال‌های اولیه جنگ جهانی اول صورت گرفت و آن زمانی بود که عثمانیان پس از کشتار عظیم ارامنه و آشوری‌های ترکیه، عشایر آشوری را با کسب اجازه از ولیعهد ایران به مناطق خوی، سلماس و ارومیه کوچانیدند. بر اساس شواهد و مدارک به دست آمده از قبرها و کلیساهای تاریخی به طور کلی می‌توان گفت که اسکان آشوری‌ها در ایران با تاریخ این سرزمین عجین بوده است. واقعیت این است که آشوری‌ها پس از سقوط امپراطوری در بین‌النهرین، جزئی از ملت ایران شده و با مردم این سرزمین سرنوشت مشترک پیدا کرده‌اند.
پذیرش مسیحیت و تأسیس کلیسای شرق آشوری
آشوری‌ها از بدو پیدایش مسیحیت بدین آیین گرویده‌اند. اکثریت آنان در قرن اول تا سوم میلادی به این دین روی آوردند. روایات متعددی نیز در مورد نحوه و زمان مسیحی شدن آشوری‌ها به طور دسته‌جمعی وجود دارد که مربوط به شهر ارفه یا ادسا که یکی از مراکز مهم سیاسی، مذهبی و علمی آشوری‌ها بود، است. بنا به روایات آشوری، در زمان حیات مسیح، آبکار پنجم پادشاه دولت ارفه بود و از بیماری لاعلاج رنج می‌برد، در همین زمان اخبار مربوط به معجزات شفابخش حضرت مسیح به گوش پادشاه رسید و به همین لحاظ پیک به جانب آن حضرت فرستاد و ایشان را دعوت کرد که به شهر او بیاید و ضمن آنکه به دور از آزار یهودیان به تبلیغ دین خود می‌پردازد، او را نیز شفا دهد. حضرت مسیح در پاسخ به پادشاه نوشت: من رسالتی از جانب خدا دارم که موعد اتمام آن فرارسیده است و با آنکه از تو سپاس دارم، اما نمی‌توانم نزد تو بیایم، لیکن به جای خود یکی از پیروانم را به سوی تو خواهم فرستاد تا هم تو را شفا دهد و هم مردم شهر تو را به دین راستین هدایت کند. و بدین ترتیب در حدود سال‌های اول میلادی یکی از رسولان به نام «ادی» یا تدئوس به ادسا اعزام شد و آبکار را شفا داد و بدین ترتیب اکثریت مردم شهر ارفه به دین مسیح گرویدند. و نخستین کلیسای شرق آشوری در شهر ارفه (رها یا ادسا) به وسیله این شخص تأسیس شد و آن را کلیسای شرق یا کلیسای پارسیان نام گذاشتند و قرن‌ها به وسیله این کلیسا به تبلیغ دین مسیحیت و گسترش علوم و فنون همت گماشتند. ارفه از زمان تأسیس کلیسای مسیحیت فعالانه در امر گسترش مسیحیت شرکت کرد و اولین مدرسه تربیت مسیحیان و تحقیق در فلسفه مسیحیت و سایر علوم و فنون به نام مدرسه پارسیان در همین شهر شروع به کار کرد. مدرسه پارسیان همه ساله تعداد قابلتوجهی دانشمند تربیت می‌کرد و به اقصی نقاط ایران و سایر نقاط عالم جهت بشارت و موعظه مسیحیت، تأسیس مدارس، کلیساها، بیمارستان‌ها و سایر مراکز علمی و مذهبی اعزام می‌کرد. مدرسه ارفه به منزله پلی بود بین اعتقادات مسیحیان شرق و غرب و به وسیله این مرکز علمی بود که بین فلسفه یونان، روم و شرق رابطه ایجاد شد.
فرق مذهبی آشوری‌ها
الف) کلیسای شرق آشوری
این کلیسا به نام‌های دیگر مانند کلیسای یعقوبی و کلیسای نسطوری نیز شناخته می‌شود. این کلیسا مدعی است که بر اساس تعالیم مستقیم و سنت دست نخورده صدر مسیحیت تشکیل شده و در طول تاریخ بدون تغییر و تحول اساسی همچنان استقلال خود را در برابر کلیساهای خارج و مکاتب مختلف مسیحیت محفوظ داشته است. عمده پیروان این کلیسا آشوری هستند و در سراسر جهان پراکنده‌اند. بیشترین پیروان این کلیسا در عراق و سپس در امریکا، ایران، سوریه، لبنان، ترکیه، هند و ممالک اروپایی زندگی می‌کنند. این کلیسای سنتی از لحاظ اعتقادات و مراسم مذهبی، قرابت نزدیکی با کلیساهای ارتدوکس دارد. کلیسای شرق آشوری ایران که تابع مرکز جهانی این کلیساست، در حال حاضر زیر نظر مستقیم پاتریاریک، (عالی‌ترین مقام مذهبی) اداره می‌شود. رهبر جهانی کلیسای شرق آشوری عالی‌جناب ماردنخای چهارم است و مرکز اصلی این کلیسا در تهران است. عبادت در این کلیسا به زبان آرامی است و سلسله مراتب کلیسایی مخصوص به خود را دارد و تابع واتیکان نیست و پاتریارک در رأس این کلیسا قرار دارد. اصول اعتقادی این کلیسا به اختصار از این قرار است: ایمان به خدا، عیسی پسر خداست، ایمان به روح‌القدس، گناهکار بودن انسان، کفاره شدن عیسی بر روی صلیب برای آمرزش انسان، مرگ و دفن عیسی، رستاخیز و صعود عیسی، بازگشت ثانوی عیسی، قیامت و داوری و اعتقاد به کتاب مقدس به عنوان کلام خدا.
ب) کلیسای کاتولیک (کلدانی آشوری(
این کلیسا پس از تشکیل کلیسای شرق آشوری تأسیس شد و اگرچه خود را در شمار کلیساهای سنتی و قدیمی قرار می‌دهد، اما از لحاظ برخی اعتقادات خاص مربوط به شخصیت حضرت مریم و تعبیرات مربوط به اقنوم و شخصیت حضرت مسیح با کلیسای شرق و مکتب ارتدکس اختلاف اساسی دارد. این کلیسا زیر نظر کلیسای واتیکان اداره می‌شود، ولی از لحاظ زبان کلیسا با کلیسای کاتولیک جهان متفاوت است، بدین معنی که مراسم مذهبی کلیسای آشوری به زبان آشوری است و از این بابت شباهت کلی با کلیسای شرق آشوری دارد.
کلیسای کاتولیک آشوری و کلدانی در میان آشوریان ایران حدود 13 هزار نفر پیرو دارد. رهبر کلیسای کاتولیک در ایران در حال حاضر جناب اسقف رمزی است. مرکز اصلی کلیسای کاتولیک آشوری در تهران قرار دارد.
اصول اعتقادی این کلیسا به اختصار از این قرار است: علاوه بر قبول داشتن کتاب مقدس به احادیث و روایات مقدسین نیز احترام می‌گذارند. اعتقاد به مراسم و آیین‌های مقدس مانند تعمید و عشای مقدس، نزدیک‌ترین فرد به خدا پس از عیسی حضرت مریم است. ایمان به این مطلب که عیسی پسر خداست و از مریم باکره متولد شده است و به خاطر گناه بشر مصلوب شده و مدفون شده و روز سوم زنده خواهد شد و بعد از چهل روز به آسمان صعود خواهد کرد. اعتقاد به روح‌القدوس نیز از دیگر اعتقادات آنان است.
ج) کلیسای انجیلی آشوری
این کلیسا از فرق پروتستان است و در نیمه اول قرن 19میلادی توسط مبلغان مذهبی امریکایی در ایران تأسیس شد. این کلیسا تا چندی پیش تحت نظر اتحادیه کلیساهای پروتستان ایران اداره می‌شد، ولی در حال حاضر به صورت مستقل اداره می‌شود و مرکز آن نیز در تهران قرار دارد. کلیسای انجیلی تابع تشریفات خاص مذهبی کلیساهای شرق آشور و کاتولیک نیست. زبان کلیسا همان زبان محاوره آشوری است. کلیسای انجیلی آشوریان در ایران دارای یک انجمن، گروه جوانان، بانوان و گروههای کُر مذهبی است. این کلیسا در عرض سال برای کودکان کلاس‌های دینی و زبان قومی برپا می‌کند.
د) کلیسای جماعت خدا یا برادران آشوری (پنطیکاستی)
این کلیسا از شعبه‌های کلیسای پروتستان است که ابتدا در امریکا پدید آمد و سپس توسط کشیش اندریوس اورشان که از آشوریان ایرانی مقیم امریکا بود، در سال 1910میلادی در ایران تأسیس شد. تعداد اعضای این کلیسا در مقایسه با سه کلیسای فوق‌الذکر از همه کمتر است. وجه تمایز عمده این کلیسا با سایر کلیساهای فوق‌الذکر در این است که علامت و نشانه تعمید بر روح‌القدس را تکلم به زبان‌های آسمانی می‌داند (مطابق کتاب اعمال رسولان، باب دوم انجیل مقدس) در رأس کلیسا شبان قرار دارد که سمت کشیش دارد و مسئول اداره امور کلیساست.
دوستان سلام